Financiële knelpunten (reeds middelen voor gereserveerd in) voorgaande jaren

In onderstaand overzicht staan de knelpunten waarvoor aanvullende middelen beschikbaar gesteld moeten worden. Het betreffen knelpunten die niet binnen bestaande budgetten opgelost kunnen worden of waar dit onwenselijke consequenties heeft. We stellen voor deze knelpunten op te lossen door het beschikbaar stellen van extra beleidsmiddelen hiervoor. In het eerste overzicht zijn alle knelpunten opgenomen waarvan het bedrag in de jaarschijf 2018 afwijkt ten opzichte van de vorige jaarschijf 2017. In het hierop volgende overzicht staan alle knelpunten opgenomen die geïnventariseerd en geactualiseerd zijn bij de begroting 2018. We lichten onder de overzichten alle punten afzonderlijk toe.

1. Intensiveringen coalitieakkoord 2014-2018
Bij de coalitieonderhandelingen 2014-2018 hebben we een aantal thema’s benoemd waarop we willen intensiveren. Hiervoor stellen we extra middelen beschikbaar. In bovenstaand overzicht zijn die intensiveringsmiddelen opgenomen waarbij voor de jaarschijf 2018 een ander bedrag beschikbaar wordt gesteld dan de jaarschijf 2017.

2. Interne plankosten ZRW, spoorse projecten, bereikbaarheid en stationsgebied
In veel grote projecten, zoals de Aanpak Ring Zuid, de spoorse projecten waaronder de sneltrein Groningen-Leeuwarden (ESGL) en diverse andere infrastructurele projecten, werken wij samen met andere partijen. Vaak is gemeente niet zelf meer trekker. Om de inbreng van de gemeente Groningen te kunnen coördineren, moeten er plankosten worden gemaakt. Voor 2018 stellen we hiervoor incidenteel 200 duizend euro beschikbaar.

3. Groot onderhoud en vervangingen
De komende jaren zijn diverse voorzieningen in de openbare ruimte aan vervanging toe. Of omdat de kosten voor onderhoud in de eindfase te hoog worden of omdat de voorziening echt ‘op’ is. De onderhoudsbudgetten zijn ontoereikend om deze vervangingsinvesteringen te kunnen plegen. Via voorgaande begrotingen zijn meerjarig budgetten gereserveerd voor aanvullend groot onderhoud en vervangingen. Het betreft een structurele component voor vervangingsinvesteringen en een incidentele component voor groot onderhoud.
Het gaat om vervanging en groot onderhoud van het openbaar lichtnet, beweegbare bruggen en viaducten, verharding, speeltoestellen en openbare recreatievoorzieningen.

Bij de voorbereiding op de begroting 2018 zijn de extra benodigde middelen vanaf 2021 geïnventariseerd(zie knelpunt 21).

4. Gladheid gele stenen binnenstad
De gele stenen die in de jaren negentig in de binnenstad zijn gelegd worden gladder. Hierdoor wordt het risico van uitglijden en valpartijen groter. Om dit te verhelpen hebben we bij de begroting 2015 jaarlijks 170 duizend euro beschikbaar gesteld in de periode 2016-2018. Bij de begroting 2018 stellen we voor de gele stenen de komende vijf jaar te vervangen door een nieuwe steen die voldoende stroef blijft. Zie hiervoor knelpunt nr. 28.

5. Regionalisering brandweer
De regionalisering van de brandweer heeft (structurele) financiële consequenties voor de gemeente Groningen. Deze consequenties volgen uit de begroting 2014 van de Veiligheidsregio. In 2015 had onze gemeente nog een voordeel door met name een lagere overhead. Maar door de geleidelijke invoering van de nieuwe verdeelsleutel is er vanaf 2017 sprake van een nadeel. Het nadeel bedraagt 449 duizend euro vanaf 2018.

6. Frictiekosten bezuinigingen
Ieder bezuinigingstraject op formatie gaat gepaard met frictiekosten, aangezien het tijd kost medewerkers te herplaatsen binnen of buiten de organisatie. Onder frictiekosten verstaan we doorlopende loonkosten inclusief overheadkosten. De frictiekosten voor de periode 2014-2018 hebben we bepaald op 32,7 miljoen euro. Bij de begroting 2014 is 13,7 miljoen euro beschikbaar gesteld voor 2014, 7,2 miljoen euro gereserveerd voor 2015,  7,3 miljoen euro gereserveerd voor 2016, 3,4 miljoen euro gereserveerd voor 2017 en 1,1 miljoen euro gereserveerd voor 2018. Bij de begroting 2016 is aangegeven dat de eerstkomende jaren minder budget benodigd is voor frictiekosten dan waar in de meerjarenbegroting rekening mee was gehouden. In 2016 en 2017 is daarom respectievelijk 2 miljoen euro en 1,5 miljoen euro vrij gevallen. In 2018 valt nogmaals 3 miljoen euro vrij. Indien noodzakelijk vullen we dit in latere jaren weer aan.

7. Vernieuwing Sociaal Domein (VSD)
Programmakosten
Bij de begroting 2016 is voor de jaarschijven 2016 en 2017 jaarlijks een bedrag van 600 duizend euro beschikbaar gesteld voor programmakosten VSD. Dit betreft onder andere de inzet van managers, beleid en financiële-functies en een budget onvoorzien. Hierbij is afgesproken dat deze extra uitgaven in 2018 en 2019 moeten worden ‘terugverdiend’ door een verlaging van de zorgkosten. Deze verlaging van zorgkosten is financieel verwerkt in de begroting. Bij de begroting 2017 bleek een tekort op het geheel van het sociaal domein waarvoor extra middelen beschikbaar zijn gesteld (zie hieronder).

Toegang Jeugd
In 2014 hebben we aan de hand van een groot aantal aannames de toegang jeugd op papier vormgegeven. De praktijk was anders; de processen waren nog onvoldoende uitgelijnd en afgestemd; de caseload die mee overkwam van de toegangsmedewerkers was hoog; de capaciteit vanuit de tweede lijn was nog onvoldoende beschikbaar in de Centra voor Jeugd en Gezin. Daarom is bij de begroting 2016 incidenteel  700 duizend euro beschikbaar gesteld voor de jaarschijf 2016 die in 2018 moet worden ‘terugverdiend’ door een verlaging van de zorgkosten. Ook deze verlaging van de zorgkosten is financieel verwerkt in de begroting.

Tekort sociaal domein
Bij de begroting 2017 zijn extra middelen beschikbaar gesteld voor tekorten binnen het sociaal domein. Het knelpunt binnen het Sociaal domein wordt veroorzaakt door diverse voor- en nadelen. De decentralisaties gaan gepaard met een omvangrijke en fundamentele stelselwijziging binnen het sociaal domein. De transformatie, oftewel de kostenbesparing door de verschuiving van maatwerkvoorzieningen naar algemene voorzieningen is een middellange termijn verhaal. Daarbij gaat de transformatie niet snel genoeg om de vermindering van beleidsmiddelen zoals opgenomen in de begroting 2016, op te kunnen vangen en heeft het Rijk een structurele korting op het Wmo-budget doorgevoerd van afgerond 2 miljoen euro. Binnen de WIJ-teams is extra capaciteit nodig in verband met casusregie jeugd en de verdere ontwikkeling van de WIJ-teams. Ook de transitie van de WIJ-teams per 1 januari 2018 en de voorbereidingen daarop, vergden extra middelen. Hier staat een structureel voordeel op beschermd wonen tegenover, dat deels ten goede komt aan de gemeente Groningen, en afname van de uitgaven voor PGB’s.
Om het knelpunt structureel terug te brengen hebben we bij de begroting 2017 voorgesteld aanvullende maatregelen te nemen om de verzilvering te realiseren en de kosten van de WIJ-teams terug te brengen. Daarnaast zijn de innovatiemiddelen verlaagd en waren er besparingsmogelijkheden binnen de meerkostenregeling.

Voor 2017 tot en met 2020 stellen we extra beleidsmiddelen beschikbaar om het teruglopende knelpunt binnen het sociaal domein op te lossen (2018: 3,117 miljoen euro, 2019: 2,161 miljoen euro en 2020: 1,082 miljoen euro).

Bij de begroting 2018 hebben we de knelpunten in het sociaal domein geactualiseerd. Zie knelpunt nr. 32.

Aanvullen egalisatiereserve VSD
Bij de begroting 2017 is voorgesteld om de egalisatiereserve VSD met in totaal 5 miljoen euro aan te vullen. In 2017 is hiervoor 2 miljoen euro beschikbaar gesteld, in 2018 is hiervoor 0,5 miljoen euro gereserveerd, in 2019 is hiervoor 0,5 miljoen euro gereserveerd en in 2020 is hiervoor 2 miljoen euro gereserveerd.

8. Bijdrage Veiligheidsregio
Op basis van de begroting 2016 van de veiligheidsregio is de gemeentelijke bijdrage aan de veiligheidsregio bepaald bij de gemeentelijke begroting 2016. Bij de vorming van de veiligheidsregio op 1 januari 2014 zijn de huisvestingskosten buiten de begroting van de veiligheidsregio gehouden omdat veel onduidelijkheid was over de kosten, de onderhoudstoestand en de gewenste situatie. Per 1 januari 2016 maken de huisvestingskosten deel uit van de begroting van de veiligheidsregio. De bijdrage van de gemeente Groningen stijgt in 2018 met 582 duizend euro en stijgt vanaf 2019 met 642 duizend euro.

9. Continuering spaarregeling ringwegen na 2016
Tot nu toe sparen stad en provincie samen voor de verbetering van de Noordelijke, Oostelijke en Westelijke Ringweg, in de verhouding 2/7 stad en 5/7 provincie. De gemeentelijke bijdrage dekken we met een structurele bijdrage van 454 duizend euro in de begroting. Deze bijdrage wordt verdubbeld met een subsidiebijdrage uit de brede doeluitkering. Samen is dat 2/7 deel. Onze dekking stopt na 2016. De provincie heeft aangegeven bereid te zijn deze regeling uit te breiden met de rechtstreekse ontsluiting vanaf de Oostelijke ringweg via de Oosterhamrikzone én de nieuwe zuidelijke ontsluiting van het stationsgebied. Bij de jaarrekening 2014 is besloten om 454 duizend euro te reserveren voor onze bijdrage in 2017. Bij de begroting 2017 is onze bijdrage vanaf 2018 meerjarig opgenomen, in lijn met de afspraken met de provincie.

10. Financiering gebiedsgericht werken
Bij de begroting 2016 is voor de periode 2016 – 2019 jaarlijks incidenteel 1 miljoen euro gereserveerd om het gebiedsgericht werken een impuls te geven. Bij de begroting 2017 is voorgesteld vanaf 2018 jaarlijks 500 duizend euro structureel extra beschikbaar te stellen voor gebiedsgericht werken. Een nadere toelichting op het gebiedsgericht werken wordt gegeven in de paragraaf ‘Integraal gebiedsgericht werken’.

11. Campusdiep
De benodigde middelen voor onderdelen Bibabon en Kamers met Kansen van het Campus Diep zijn in 2014 en 2015 uit incidentele budgetten Participatie, Armoede en Opvang gedekt. In Campus Diep zitten jongeren die dakloos zijn en begeleiding nodig hebben of dreigen af te glijden door instabiele thuissituatie, dreigende schooluitval, geen werk en/of schulden. Door nieuwe beleidskaders kon Campus Diep niet meer worden gedekt uit de budgetten Armoede en Participatie. Nieuwe wegen onder de WMO worden nader onderzocht. Tegelijkertijd wordt een beleidsevaluatie uitgevoerd rondom de jongeren-woonvoorziening Campus Diep en kijken we naar manieren waarop Campus Diep effectiever kan worden ingezet. Dit kost tijd en in de tussenliggende periode continueren we de voorziening in het kader van zorgcontinuïteit. Bij de begroting 2017 is hiervoor 120 duizend euro beschikbaar gesteld en in 2018 is 120 duizend euro gereserveerd. Voor 2019 is 60 duizend euro gereserveerd. Als tijdens de onderzoeksfase blijkt dat de middelen ontoereikend zijn zal er een oplossing worden gezocht.

12. Terugloop omzet detachering SW
In de begroting 2016 zijn structureel middelen beschikbaar gesteld voor een knelpunt als gevolg van een daling van de omzet uit detacheringen SW. Hierbij is rekening gehouden met daling van de bedrijfsvoeringskosten van 500 duizend euro waardoor het knelpunt enigszins werd gedempt. Bij de begroting 2017 is het knelpunt geactualiseerd en bleek dat het knelpunt beduidend kleiner is geworden. Tegelijkertijd is vastgesteld dat de bedrijfsvoeringskosten met slechts 100 duizend euro afnemen. Per saldo resteert een knelpunt van 100 duizend euro in 2019 en structureel 200 duizend euro vanaf 2020.

13. Onderhoud Martiniplaza
In de begroting 2017 is in totaal  5,4 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de uitvoering van de tweede fase van het meerjaren onderhoudsplan van Martiniplaza. Bij de begroting 2017 is  915 duizend euro beschikbaar gesteld voor 2017 en is in de jaren 2018, 2019 en 2020 jaarlijks een bedrag van 1,495 miljoen euro gereserveerd. In januari 2017 is besloten het beschikbare bedrag in 2017 te verhogen met 1,585 miljoen euro en dit te dekken uit de gereserveerde bijdragen voor de jaren 2018 (45 duizend euro), 2019 (45 duizend euro) en 2020 (1,495 miljoen euro ). De extra bijdrage in 2017 van 1,585 miljoen euro is voorgefinancierd vanuit de AER. De AER wordt in de jaren 2018, 2019 en 2020 met hetzelfde bedrag weer aangevuld.

14. Doorwerking bezuinigingen Outsourcing ICT en op de organisatie naar tarieven
Outsourcing
Outsourcing levert volgens de bij de begroting 2017 geactualiseerde businesscase van Quint uiteindelijk een netto besparing op van 4,5 miljoen euro structureel. De totale doorlooptijd van de businesscase is 7 jaar. Voor een deel leiden deze besparingen tot lagere tarieven. De besparingen die weglekken naar lagere tarieven kunnen niet worden ingezet voor de bezuinigingen. Het weglekpercentage van de betreffende directie bedraagt 30%. Bij de begroting 2017 hebben we het structurele weglekeffect tot en met 2020 opgenomen in de begroting. De omvang van het weglekeffect vanaf 2021 is afhankelijk van de uiteindelijke structurele besparing die duidelijk wordt na de uitkomsten van de aanbesteding (zie ook knelpunt nr. 19). Vooralsnog houden we de weglekeffecten aan zoals opgenomen in de begroting 2017:

Bezuinigingen op de organisatie
In februari 2016 hebben we een besluit genomen over de hoofdlijnen van het invullen van de bezuinigingsopgave op de organisatie. Daarbij zijn de bezuinigingen nadrukkelijk gekoppeld aan de doorontwikkeling naar een kleinere en wendbare organisatie. De bezuinigingen leiden tot weglekeffecten. De hoogte is afhankelijk van de specifieke maatregelen. Er is een inschatting gemaakt op basis van het standaard weglekpercentage voor de gehele gemeente. Dit leidt voor 2017 tot een knelpunt van 0,9 miljoen euro, oplopend tot structureel 1,5 miljoen euro vanaf 2019.
Vanuit voorgaande begrotingen is nog een structureel budget beschikbaar voor het opvangen van weglekeffecten van circa 400 duizend euro. Deze post is in mindering gebracht op het knelpunt. Daarmee komt het knelpunt voor 2018 op 0,8 miljoen euro, oplopend tot structureel 1,1 miljoen euro vanaf 2019.

15. Halveren taakstelling MKBA
In de begroting 2016 is een taakstelling opgenomen om op basis van het inzicht in de maatschappelijke kosten en baten de gemeentelijke uitgaven met structureel 2 miljoen euro te verlagen vanaf 2017. Uit nader onderzoek bleek dat een besparing van 1 tot 2 miljoen euro mogelijk moet zijn. Met een taakstelling van 2 miljoen euro zaten we aan de bovenkant van deze bandbreedte. Daarom is bij de begroting 2017 voorgesteld de taakstelling vanaf 2018 te halveren tot 1 miljoen euro.

16. Professionalisering evenementen
In 2014 stelden wij het Strategisch Evenementenbeleid vast en de resultaten daarvan zijn positief. Op een aantal terreinen willen we verdere verbetering realiseren en daarvoor stelden we in 2017 en 2018 jaarlijks  50 duizend euro duizend euro beschikbaar. In 2018 evalueren we met de gemeenteraad het beleid. Wat is de betekenis van evenementen voor Groningen? Hoe slagen we erin om de goede balans tussen een leefbare en levendige stad te vinden? We werken uit op welke wijze we de viering van volksfeesten toekomstbestendig kunnen maken. We willen meer samenhang realiseren in de financiering en subsidiëring van evenementen. Met stakeholders in de stad geven we vorm aan een afwegingskader waarmee we – zo nodig -  keuzes kunnen maken in het evenementenaanbod.

17. Uitbreiding formatie ombudsman
In de begroting 2017 is voorgesteld de formatie bij de ombudsman in 2017 en 2018 incidenteel uit te breiden. Dit als gevolg van de toename van instroom en complexiteit van zaken bij de ombudsman. Deze toename wordt onder andere veroorzaakt door nieuwe taken/ projecten bij de gemeente. Voor 2018 is hiervoor nog incidenteel 58 duizend euro gereserveerd.

18. Aanvulling weerstandsvermogen
We streven naar een ratio van het weerstandsvermogen van 1.0. Om het weerstandsvermogen te versterken is bij de begroting 2016 besloten het weerstandsvermogen aan te vullen met 2,02 miljoen euro in 2017, 3,058 miljoen euro in 2018 en 1,848 miljoen euro vanaf 2019. Bij de begroting 2017 zijn daarnaast de beperkte saldi die zijn overgebleven in de meerjarenbegroting voor de jaren 2018 (13 duizend euro nadelig), 2019 (59 duizend euro nadelig) en 2020 (311 duizend euro voordelig) verrekend met het weerstandsvermogen. Per saldo leidt dit tot een aanvulling van het weerstandsvermogen van 3,045 miljoen euro in 2018, 1,789 miljoen euro in 2019, 2,159 miljoen euro in 2020 en 1,848 miljoen euro vanaf 2021.

19. Outsourcing ICT
In de begroting houden we rekening met een bezuinigingstaakstelling van 5 miljoen euro door outsourcing van de ICT-dienstverlening. Adviesbureau Quint heeft in 2015 onderzocht op welke wijze deze taakstelling gerealiseerd kan worden. Bij de begroting 2017 is de businesscase geactualiseerd en zijn de geactualiseerde verwachte tekorten voor de jaren 2017-2020 in de begroting opgenomen. De verwachte tekorten in de periode 2017 – 2020 worden ten laste van het weerstandsvermogen gebracht. In 2018 bedraagt het tekort 6,0 miljoen euro, aflopend tot 1,3 miljoen euro in 2020. De omvang van de structurele besparing vanaf 2021 wordt duidelijk nadat de uitkomsten van de aanbesteding bekend zijn.

20. Gemeentelijk aandeel frictiekosten Noordelijk belastingkantoor

In de begroting is voor de vorming van een Noordelijk Belastingkantoor (NBK) vanaf 2017 een structurele bezuiniging van 750 duizend euro opgenomen. De oprichting van het NBK brengt incidentele project- en frictiekosten met zich mee, waarvoor in de begroting 2017 middelen zijn gereserveerd. In totaal kwamen deze kosten op 6,4 miljoen euro, het aandeel van de gemeente Groningen hierin is 3,4 miljoen euro. Voor 2018 en 2019 is nog jaarlijks een bedrag van 160 duizend euro gereserveerd.